Smolarnia

Smolarstwo zapoczątkowane tutaj w XVII i XVIII w. doprowadziło na przestrzeni lat do rozwoju tego terenu, który przylega do południowych krańców dzisiejszych Borów Niemodlińskich, a dawniej puszczy niemodlińskiej. Właściciel gruntów, na których stała smolarnia wybudował robotnikom chaty, w których mogli mieszkać. Robotnicy mieli również prawo wypasu bydła na łąkach przylegających do lasu, które były własnością hrabiego. Dopiero w późniejszym czasie koloniści Smolarni mogli w ramach użyczenia użytkować pola należące do hrabiego położonymi na zachód od Dziedzic. Najprawdopodobniej na samym początku do wyrobu smoły używano kopców smolarskich. Dopiero w XVIII w. hrabia Dietrichstein wybudował tu piec smolarski. Do transportu materiału potrzebnego do wyrobu smoły używano wołów.
Od początku powstania Smolarnia należała do dóbr chrzelickich, które od 1578 r. dzierżawił Jerzy IV Prószkowski (1520-1584), a po czterech latach nabył je na własność. Ostatni z rodu Prószkowskich – hrabia Leopold zmarł w 1769 r. Po jego śmierci dobra Prószkowskich przypadły dla hrabiego Karola Maksymiliana von Dietrichstein (27.04.1702-14.10.1784), syna księcia Waltera i hrabiny Karoliny Dietrichstein.
W latach 1740-1763 na Śląsku miały miejsce 3 wojny pomiędzy Austrią i Prusami (tzw. wojny śląskie) o panowanie nad Śląskiem. Pierwsza z nich zakończyła się 11.06.1742 r. i wtedy to Smolarnia, jak i prawie cały Śląsk znalazł się pod panowaniem monarchii pruskiej. W 1783 r. król pruski Fryderyk II Hohenzollern (1712-1786) odkupił od hrabiego Karola Jana Dietrichsteina (syna wspomnianego wcześniej Karola Maksymiliana) między innymi dobra prószkowskie i chrzelickie, które połączył we wspólną domenę i wcielił w dobra królewskie.
Smolarnia prawie przez cały okres swego istnienia była kolonią Dzidzic. Jedynie w połowie XIX w. przez krótki okres miejscowość stanowiła osobną jednostkę administracyjną – jednak brak jest szczegółowych źródeł na ten temat. Jedyną mówiącą o tym wzmianką jest zapis z kroniki, który podaje, że od 1.04.1875 r. Smolarnia ponownie została włączona do Dziedzic, a ostatnim jej naczelnikiem (niem. Gemeindevorsteher) był Franz Rusch. W XX w. Smolarnia, jako przysiółek Dziedzic wchodziła w skład dóbr ziemskich Mosznej, do których należała do 1945 r., tj. do końca II wojny światowej.
W 1912 r. w Smolarni wybudowano murowaną dzwonnicę, z w 1926 r. otwarto szkołę podstawową, której kierownikiem został Franz Scherner. W 1930 r. Smolarnia została przyłączona do łącza telefonicznego, urządzenie telefoniczne zamontowano w szynku u Alberta Szymy (niem. Siemens). Na początku stycznia 1945 r. z powodu zbliżających się od wschodu znad Odry wojsk rosyjskich zamknięto miejscową szkołę podstawową. Ostatecznie wojska rosyjskie do wioski dotarły 19 marca. Na frontach II wojny światowej zginęło ponad 50 mężczyzn (łącznie ze Smolarnią i Serwitutem).
W 1949 r. po kilkuletniej przerwie swoją działalność wznowiła szkoła podstawowa, która została spalona przez Rosjan w 22.03.1945 r.. Pierwszym nauczycielem w powojennej historii szkoły został Stanisław Zamarlik. W 1962 r. powołano do życia jednostkę Ochotniczej Straży Pożarnej. Od połowy lat 50-tych w Smolarni istniał zespół folklorystyczny, a w latach 60-tych w szkole działał Klub Wiejski.

Nazwa Serwitut pochodzi z języka łacińskiego od słowa „servitus”, które w tłumaczeniu oznacza: służenie bądź służbę. W dawnym prawie serwituty były to uprawnienia przysługujące chłopom na gruntach dworskich, które dawały im prawo do wypasu bydła na łąkach oraz do pozyskiwania drewna na opał w pańskim lesie.
Samo powstanie Serwitutu wiąże się z tym, że w 1796 r. z obszaru chrzelickich lasów królewskich (Königliche Chrzelitzer Forstrevier) wydzielono 2701 mórg lasu, który nazwano Głogóweckim Lasem Serwitutowym (Glogauer Servitutwald) i który wszedł w skład dóbr majoratu głogóweckiego. W tym czasie dobrami tymi rządził Franciszek Joachim von Oppersdorf (1778-1818). Jednak brak jest jak na razie szczegółowych źródeł dotyczących tego wydarzenia. Nie do końca znany jest również czas i przyczyna oderwania się Lasu Serwitudzkiego od Majoratu Głogóweckiego. Wiadomo, że w 1928 r. Las Serwitudzki przyłączono do gminy Dziedzice, do której należała wtedy również Smolarnia. Po II wojnie światowej Serwitut został przysiółkiem Smolarni, do której należy do dnia dzisiejszego.

Opracował Robert Hellfeier